Financiële keuzes

Inleiding
In de Perspectiefnota 2026-2029 is aangegeven dat de ontwikkelingen in het financieel meerjarenperspectief onzeker zijn door geopolitieke onrust, zoals de voortdurende oorlog in Oekraïne en het onvoorspelbare beleid van de regering-Trump, met name op het gebied van importheffingen. Nederland heeft een open economie, importheffingen hebben hierop een grote impact. De DNB heeft in haar Voorjaarsraming van juni 2025 de economische groei van Nederland naar beneden bijgesteld tot 1,1% in 2025 en voor 2026 en 2027 tot 1% per jaar.

In ons eigen land is de onzekerheid op belangrijke dossiers toegenomen door de val van het kabinet Schoof, waardoor er nieuwe verkiezingen zijn op 29 oktober 2025.

Bij de meicirculaire 2025 hebben gemeenten wat lucht gekregen doordat het "Ravijnjaar" is opgeschoven van 2026 naar 2028. Daarnaast heeft het kabinet incidenteel 728 miljoen euro vrijgemaakt waar de gemeenten over 2023 en 2024, in lijn met het advies van de commissie-Van Ark, recht op hadden. De financiële onzekerheid wordt echter slechts verplaatst. Dit bemoeilijkt voor gemeenten het voeren van een gedegen financieel meerjarenbeleid.De gemeente Almelo blijft zich in VNG-verband inzetten voor opheffing van de disbalans tussen middelen en taken. Daarnaast heeft de Eerste Kamer verscherpte aandacht voor de problematiek door een motie aan te nemen waarin het kabinet wordt verzocht de disbalans in beeld te brengen. Tot slot zal de commissie-Van Ark begin 2027 onder andere haar oordeel vellen over de verhouding tussen kosten en budget voor jeugd over de jaren 2025 en 2026, maar ook over de jaren daarna. Dit oordeel moet worden afgewacht. In het kader van de beleidslijn voor een behoedzaam en flexibele besparingsstrategie worden er daarom geen aanvullende besparingsmaatregelen voorgesteld om het meerjarenperspectief vanaf 2028 sluitend te krijgen.

Koers houden
Al in een vroeg stadium, bij de Perspectiefnota 2024-2027, zijn de kaders met bijbehorende zoekrichtingen bepaald waarlangs de besparingen gezocht moesten worden. Deze besparingen zijn in de daaropvolgende P&C documenten verder uitgewerkt tot een totaal besparingsbedrag van ruim 30 miljoen euro. Daarnaast is er vanuit het scherper, offensiever begroten, een aantal besparingen doorgevoerd, waardoor het totale besparingsbedrag oploopt tot ruim 33 miljoen euro.

Gelet op de ambities vanuit een aantrekkelijke stad en de blijvende financiële druk die met name vanaf 2028 toeneemt, is het van belang om de bij de Perspectiefnota 2024-2027 ingezette koers vast te houden.

Besparingsmaatregelen
De door de raad vastgestelde besparingen kunnen in drie categorieën worden ingedeeld:

1. Dekkingsmaatregelen
2. Taakstellende maatregelen
3. Beleidsmaatregelen

1. Dekkingsmaatregelen
Dit betreffen maatregelen die zorgen voor dekking van de lasten. Voorbeelden zijn de extra OZB-verhoging van 2,5% per jaar (Programmabegroting 2025) en het structureel ramen van het positieve saldo op beschermd wonen van 1 miljoen euro per jaar (Perspectiefnota 2024-2027).

2. Taakstellende maatregelen
Taakstellende maatregelen leiden tot verlaging van budgetten die in redelijke mate door de gemeente beïnvloedbaar zijn. Een voorbeeld hiervan zijn de subsidiebudgetten die bij de Programmabegroting 2025 met een lagere index zijn verhoogd.

Een kenmerk van dekking- en taakstellende maatregelen is dat deze, na vaststelling door de Raad, worden verwerkt in de begroting en daarmee ook zijn gerealiseerd. Specifieke periodieke verslaglegging en monitoring van deze maatregelen is niet noodzakelijk. De maatregelen worden via de regulier P&C-cyclus gemonitord en verantwoord.

3. Beleidsmaatregelen
Dit betreffen maatregelen die verandering van beleid vergen. Het is van te voren niet met zekerheid te stellen of de financiële besparing volledig gehaald wordt en of de beoogde effecten ook daadwerkelijk gerealiseerd worden. Er spelen namelijk factoren mee waarop de gemeente geen of zeer beperkt invloed heeft. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld demografische ontwikkelingen en Rijksbeleid. Daarnaast kan er een mate van onvoorspelbaarheid zijn in hoe maatregelen op elkaar ingrijpen. Bij de invoering van deze beleidsmaatregelen is daarom een goede monitoring van belang, zodat eventueel tijdig kan worden bijgestuurd.

Stand van zaken besparingsmaatregelen
Van het totale besparingsbedrag, oplopend naar ruim 33 miljoen euro in 2029, is in de periode 2024-2025 een bedrag, oplopend naar ruim 13 miljoen euro in 2029 gerealiseerd. Dit resulteert in een openstaand besparingsbedrag van ruim 20 miljoen euro vanaf 2029.
Ten aanzien van de besparingen op verbonden partijen heeft de gemeente Almelo hier in Twents verband inzet op gepleegd. Dit heeft geresulteerd in het, samen met de andere Twentse gemeenten, indienen van twee zienswijzen. De eerste ging over de wijziging van de loon- en prijsindexatie bij gemeenschappelijke regelingen, door deze gelijk te stellen met de indexaties in de gemeentebegroting vanaf het begrotingsjaar 2027. De tweede zienswijze ging over het door gemeenschappelijke regelingen zelf opvangen van de korting van het Rijk op specifieke uitkeringen. Op basis van de reacties op de zienswijzen vanuit de gemeenschappelijke regelingen, is de verwachting dat de zienswijzen, indien van toepassing, in de toekomstige begrotingen worden verwerkt. Dit betekent dat het risico op aanvullende bijdragen van de gemeente aan de gemeenschappelijke regelingen wordt verkleind.
Hieronder wordt een overzicht gegeven van de gerealiseerde en nog openstaande besparingsmaatregelen.

 
Gerealiseerde besparingsmaatregelen

Bedragen x 1 miljoen euro
¹ Onder voorbehoud van jaarlijkse heroverweging raad naar aanleiding van aangenomen motie PN2026-2029
² Kan jaarlijks fluctueren naar aanleiding van de meicirculaire van het gemeentefonds

Openstaande besparingsmaatregelen

Bedragen x 1 miljoen euro
¹ Inclusief in te vullen besparingsopgave 2025 van 1,24 miljoen euro
² Na amendement PN2026-2029 collectieve ziektekostenverzekering

Bedragen x 1 miljoen euro